Hilaaddii 14 -kii Bishii July ee sannadkii 2014-kii, markii uu ku dhawaaqay hankiisii siyaasaddeed ee Murasharaxnimo, Madaxweynaha hadda tallada hayaa mudane Muuse Biixi Cabdi oo wakhtigaas ahaa Gudoomiyaha Xisbiga Kulmiye in uu iska soo sharaxi doono Xisbiga gudihiisa murasharaxa Madaxweynaha Xisbiga ugaga tartamaya doorashada Madaxweynaha Jamhuuriyadda Somaliland, Madaxweynaha talada wakhtigaas hayeyna uu yahay macalinkiisii, ka dib, arrintaas waxa ay ka cadheysiisay canaasiir baddan oo ka mid ahaa Gollihii Wasiiradda ee xukuumaddi Madaxweyne Axmed Maxamed Maxamud (Siilaanyo), taasoo dhalisay buuq badan in ay ku dhex abuurto dadweynaha, dadweynuhuna waxay aamin sanaayeen in ay arrintani tahay mid u taala Xisbiga gudihiisa, balse aanay habooneyn bulshada dhexdeeda ay soo gaadhaan dhawaaqyadda xanafta leh ee hawada la isku marinaayaa.
Hilaaddii 7-dii bishii Octoobar sannadkii 2015-kii, ayaan garowsaday in ay taagneyd Wakhtigaas oo aan qoray, sheekadii uu qoray Frank Stockton hilaaddii 1882-kii, Frank oo ahaa Qoraa u dhashay dalka Maraykanka, Waxaannu ciwaan ugaga dhigay Ma'gabadha mise Shabeelka.
Waxaannu ku bilaabay sheekaddaas, Wakhti hore oo la soo dhaafay waxa jiray Boqor ka mid ahaa boqoradii hore ee aduunka ku noolaa, uguna awood baddnaa, boqorku wuxuu lahaa fikrado badan oo uu ku soo kordhiyey xeerarkii iyo sharciyadii u dajisnayd xukuumadda uu gadhwadeenka u yahay, Inkastoo ay ahaayeen fikrado horumarineed oo wanaagsan oo midho dhal lahaa, haddana fikradihiisa qaarbaa dadka ku keeni jiray xannuun, taasoo ahayd in goob fagaare ah ay ku soo bandhigaan wakiiladiisu carwada sooyaalka cadaaladda oo lagu abaal-marin jiray ciqaabta eedaysannayaasha qiran waaya danbiga lagu soo eedeeyo iyo kuwa daacada ah ee lagu eedeeyo danbiyo aanay galin, halkaas oo lagaga go’aan qaadan jiray hadba dhur sugidda wixii ugaga soo baxa nasiibkooda, inkastoo dadka qaar ay ka soo horjeedeen fikradaas, diidanaayeena in dadku gacmahooda lagu ciqaab marriyo, haddana waxa fagaarahaasi si wadajir ah u iman jiray dhamaan dadweynaha oo dhan.
Waxa Boqorku munaasabadaas, ku soo fadhiisan jiray meel sare oo loo dhigay kursi loogu tallo-galay, waxa kale oo astaan u ahayd amarada uu bixiyo inuu iska furmo albaab ka hooseeya goobta uu fadhiyo, ka soo horjeedkiisana waxa ku soo beegnaa laba Albaab oo isku eekaa, oo kala durugsanaa, dhinaca ku began hoostiisana waxa ay ahayd sidaas oo kale, waxa kale, oo ku yaalay labada dhinacna, laba albaab oo isku eeg oo kala durugsanaa.
Marka eedeysanaha la hor keeno fagaaraha carwadda sooyaalka cadaalada, waxa la kala dooran siin jiray albaabada ku yaalay garoonkaasi ee uu raalida ka yahay wixii ugaga soo baxa, haddii uu diido inuu talaabsadana, waxa kaxeyn jiray qof ka mid ahaa Maxkamadaasi, isla- markaana hor-geyn jiray albaabadaas mid ka mid ah, ka dibna eedaysanahaasi waxa ugu soo bixi-jiray shabeel aad u gaajaysan oo horror ah, isla-markiiba, inta uu ku soo boodo ayuu kala goosan jiray, taasina waxay ahayd mid-ciqaab loogaga dhigi jiray xad-gudub-koodii.
Qaraarkan wuxuu ahaa mid lagu fuliyo, kuwa lagu tuhunsan yahay danbiga lagu soo eedeeyey, waxaanna loo daari jiray dhawaaqa murugada dawanka birta ah ee dareenka qiirada leh ee keena ilmada badan, sida marka dadka la dal-dalaayo ee xadhiga qoorta loo galiyo oo kale.
Waxa ay ka mid ahayd dariiqooyinka hoyga aakhiro loo marro, taasoo, dadka qiireysannina ay aad u weynayn jireen, una xurmeyn jireen in ay arrintaasi tahay cadaaladda dariiqada dhimashada dhalin iyo waayeelba, laakiinse, haddii uu eeday-sannahaasi uu u furmo mid ka mid ah albaabka uu doortay, waxa ugaga soo bixi-jiray gabadh aad u qurux-badan, isla-markiiba, waxa xoog ku kaxeyn jiray haween oo u geyn jiray gabadhaas, ka dibna si deg-deg ah ayaa loogu meherin jiray, taasina waxay ahayd mid lagu sharfayo kuwa daacadda ah ee aan wax-ba galabsanin, may ahayn tanni mid dhib ku keenta, waa haddiiba uu leeyahay Oori amaba qoys kale, gabadhan danbe ee cusub in uu mid kale oo danbe la guursan doonana Boqorku arritaasi ogolaansho kumuu xidhi-jirin, ma’naanu fara-galin jirin wixii ka baxsan ciqaabta abaal-marineed ee la ogol yahay mooyaane.
Waxaanna furma albaab ka hooseeya boqorka, waxa ka soo baxa nin wadaad ah, hobollo qoob-kaciyaareed iyo durbaan-tumanaya, waanna la iskugu meheriyaa innantii iyo innankii, waxaana lagu soo dhaweeyaa dhawaaqa dawanka danannaya oo uu ku ladhan yahay cod-farxadeed, dadkuna waxay ku dhawaaqaan illilig mashxarradeed iyo dhawaaq farxadeed, isla-markaas ninkii daacadda ahaana wuxuu gurigiisii u sii kaxeystaa gabadhii cusbayd oo ay sii sagootinayaan caruur yar-yar oo ubaxyo ku daadinaaya raadka-dariiqa uu cagta ka qaado inta uu sii socdo gurigiisa, tanni waxay ka mid ahayd qaabka uu boqorku u fulin jiray cadaaladda, waana sidii qumaneyd ee ay isaga ula muuqatay cadaaladdu.
Qofka eeday-sanaha ahi wuxuu furan-jiray albaabka uu raalida ku yahay, isagoon garaneyn albaabka gabadha qarsooni ay ku jirto, isla-markaana ogeyn, in daqiiqadaha ku xiga la dili doona ama uu guursan doono.
Boqorku wuxuu siyaabo kala duwan uu u jeclaa Innan uu dhalay oo aad u qurux badnayd, oo haddii dadkoo dhan iyo innantiisaasi ay u noqotana, wuxuu ka doorbidi jiray innantaa uu dhalay, inkastoo ay amiiradaasina ay si qarsoodi ah u jeclayd, wiil dhalin yaro ah, kaasoo lahaa muuqaal- wanaagsan iyo inuu ahaa halyeyada dhulka ee faro ku tiriska ah oo ka soo jeeday qoysaska ugu mudan.
Maalin-maalmaha ka mid ah, ayuu boqorku ogaaday in xidhiidh ka dhexeeyo innantiisa iyo wiil la joogi jiray qoyska reer-boqor, ka dibna, xabsiga ayuu u taxaabay, haddiiba wiilkaasi la horkeeno, sidii caadada ahayd fagaarihii carwada sooyaalka cadaaladda, waxaannay ahayd dhacdo muhiim ah oo ugub ahayd, horena aan loo arkin in qof aan ka tirsanayn qoysaska reer-boqor uu jeclaado, Boqorku wuxuu ku balan qaaday inuu ciqaabtiisa marin doono, xataa haddii uu nasiib u hello albaabka saxda ah.
Mar-kaliyaata ayey dadka indhahoodii halac-sadeen wiilka, dhererka iyo qurux-badan ee aanay ka muuqanin baqdintu, kaasoo u muuqday mid ku rajo-weynaa, inuu la kulmi doono dhawaaqa ogolaanshaha ee dareenka farxada iyo xiisada badani ku duugan yihiin, inkastoo dadka qaar aanay ka war-qabin in ninkan dhalin-yarada ahi uu la noolaa qoyska reer boqor, manaanay ahayn wax-lalayaabo inay amiiradu jeclaato, balse shayga-mushkilada ku ahaa waxay ahayd, maxaad halkaas kugu kalifay inaad ahaato.
Wiilkii dhallinta ahaa markii uu soo galay garoonkii weynaa ee fagaaraha carwada sooyaalka cadaaladda dadweynuhu isugu iman jireen, wuxuu u soo leexday dhankii boqorku uu fadhiyey, manaanu fila’neynin inuu meesha uu fadhiyo taliyihii-weynaa, waxaanay Indhaha wiilkaasi ay ku jihays-naayeen amiiradda oo dhinaca midigta ka fadhiday Aabaheed, laga bilaabo tan iyo illaa maalintii la go’aansaday in lagu soo oogo danbi jaceylkeeda, laguna gaadhay inay noqon doonto go’aan fagaare, waxay isku qancisay, in aanay wax-dhibaato ah lahayn, laakiinse, ay arrintani noqon doonto dhacdo taariikhiya.
Amiiradu waxay lahayd awood dabiicya oo fur-furan, qof-kasta oo hore u arkinna ay ku abuur-maysay ash-qaraar iyo xiisa badan, waxa kale oo ay ogeyd qofka ay noqon doonto gabadhu amaba in ay tahay gabadhaasi mid aad loogaga jecel yahay boqortooyadda.
Inkastoo, haddana ay Amiiradu necbeyd gabadha aamusan ee albaabka ka danbeysa iyo innay sii dhex-marto xariiqda safafka-dhaadheer ee ay wali ku sii yaalaan dhiigagii awoowyaasheedii naxariis darada lagu dilay, haddaba waxaynu halkan ku eegi doonaa qaabkii ay u wada-xidhiidheen Wiilka iyo Amiiradu.
Gacaliyaheedu wuxuu u soo jeedsaday si uu u arko amiiraada, markii ay indhahoodii is qabteena, waxay ulla muuqatay sidii arragtidiisa ahayd, in rajada kaliyaata ee uu guushu ka soo dhismi kartaa ay tahay Amiirada, oo si ruuxiyana ay u dabooli doonto, uguna guulaysan karto, waa hadii ay siiso guushee, ka dib, waxa si kadis ah loo weydiiyey su’aashii ahay, “Waa kee ? .
Si adag intuu u soo jeestay, ayuu si deg-deg ah u talaabsaday, intii uu sii socdayna wadnaha kastaaba wuxuu joojiyay garaacii badnaa, sanqadha neeftuna way yaraatay, ill kastaaba waxay ku dheegag-tay wiilkaasi, ka dib, markii uu hor joogsaday mid ka mid ah albaabkii uu raalida ka ahaa, wuxuu jaleecay dhankii Amiirada fadhiday, waxaanay amiiradii markiiba gacanteedii saartay madaxeeda, wiilkiina si deg-deg ah ayuu u cago-duwaday, kana dhaqaaqay albaabkii uu hortaagnaa, waxaanu hor joogsaday albaabkii labaad, ka dibana, waxay amiiradii si deg-deg ah u dhaqaajisay gacanteedii ayey saartay wajigeeda, haddana waxay si qun-yar ah gacanteedii mar-kale u dhaqaajisay dhanka midigta ah, qofna muu dareemin manaanu arag, gacaliyaheeda mooyaane, dhamaan indhaha dadkoo dhaminana waxay ku sii foog-naayeen wiilka fagaarahaasi ku sugnaa.
Haddaba, waxay is weydiintu tahay oo aan dhibic ka mid ah sheekadan u dhaafayaa akhristayaasha sharaf lihi inay ka jawaabaan: Ma Shabeelkiibaa u soo baxay, mise Gabadhii?
Ujeeddada ugu muhiimsaneyd ee aan uga gollahaa sheekadan Ma'gabadha mise Shabeelka, waxa ay ahayd Madaxweynaha hadda taladda hayaa Mudane Muuse Biixi Cabdi miyuu ku soo bixi doonaa murasharaxnimada xisbiga Kulmiye gudihiisa mise yeydaas ayaa la deglayn doonta, markii aan arkay in aanay akhristayaasha sharafta mudane sheekadan aanay fahmin, ayaan gar waaqsaday in aan curiyo sheeko kale oo aan ma'le awaalay, waxaannay noqotay sheekadii ugu xiisaha badan ee aan curiyo, sheekadaas oo ciwaankeedu ahaa Riyaddii Sacmaalada.
Qoraa: Maxamed Faarax Qoti
sannadkii 1882 ayuu buug ku qoray sheekaddan Frank Stockton
No comments:
Post a Comment
Mahadsanid