Muuse Ma Boorbaa Mise Waa Dhiin?

SHEEKO GAABAN: 

Boor iyo Dhiin

Waagii hore waxa la odhan jiray Lo’jirku wuu ka xadaarisanaa Geel-jiraha iyo Adhi jirka, wakhtigaas  waxa  arrintaas loo sababayn jiray dhinaca garnaqsiga, garraha  iyo wada-xaajoodka, taasoo ay ku dabaqi jireen marka ay cid wax iska soo galaan, ka hor inta aanay u tegin ayey wax iska weydiin jireen, oo ay odhan jireen, waar horta Ninku ma’Boor baa mise waa Dhiin?

Haddaba, labadan calaamadood, waa laba calaamadood oo ay leeyihiin Lo’da “Dab-joogta ah” ee la dhaqdaa, mid waliba waxa ay leedahay  dabeecad iyo hab-nololeed u gaar ah, waxaana la odhan jiray, Saca Boorka ah waa neef geesa gaagaaban oo saan quruxsan,  dhogor yar, midabkiisuna waa boor, cimri dherer, dherer xoogan, dareen xoogan, taran badan, cag weyn, socod badan, fahmo badan, orod dheer, calool yar, naaso yar, naas jilicsan, caano yar, caano macaan oo nafaqo badan, xigisin dhow,  gorof lagad yar, codka “ ololkiisu” waa dhawaaq dhuuban oo aan xabeeb lahayn,  baadina ma’noqdo,  oogada sare ee korkiisu waa mid adkaysi badan u leh kulka qoraxda, qabowga, barafka, roobka , usha lagu dhufto, waxa kale oo adkaysi badan u leeyahay baadka iyo biyo la’aanta wakhtiyada  jiilaalku dheeraado ee ay abaaruhu dhacaan, ,waa mid iska celin kara dhamaan habar dugaag oo dhan.

Halka saca dhiinka ahna  lagu tilmaamo, neef geesa dhaadheer oo saan fool-xun leh, dhogor badan, oo midabkiisu casaanka yahay, cag yar, taran yar, socod yar, calool wayn, oo aan ordi karin, dherer gaaban, fahmo gaaban, dareen yar, cimri gaaban, naaso-waaweyn, naaso adag, caano badan oo nafaqo yar, caano qadhaadh, xigsin fog, gorof-lagad badan, baadidiisu badan tahay, codka “ ololkiisuna” waa dhawaaq cod weyn  oo xabeeb leh,   kor nugul oo aan u adkaysan karin usha lagu dhufto, kulka qorada, qabowga, roobka, barafka,  isla-markaana  u nugul baadka iyo biyo la’aanta wakhtiyada  jiilaalku dheeraado ee ay abaaruhu dhacaan,  baqdin badan, dugaagana aan iska celin karin.

Waxaan dhibic ka mid ah sheekadan u dhaafi lahaa  dadweynaha inta badan xiiseeya akhriska iyo qoraalada, su’aasha jawaabtan ah,  gaar-ahaan Lo’jirka maanta, Waar Muuse ma’Boorbaa mise waa Dhiin?  

Qoraa. Maxamed Faarax Qoti

Haddii Calafku Kugu Dhaco u Badalo Midho Macaan…”

Sheeko Gaaban:- Saddexdii Beerwale.

Beeruhu waa jiritaanka aassaasska noloshada aadamaha, xoolaha iyo xayaawanada, wax-beeristuna waa habka abuurida, taranka, korintaanka, xanaaneynta  iyo soo saarida dhirta laga helo cuntada, daawada, dharka iyo hoyga ay ku tiirsan tahay nolosha dadku.

Wakhti hore waxa jiray nin beeralay ah oo ku noolaa Tuulo yar oo aan aad uga fogayn caasimada dalka Jamhuuriyada Somaliland,   inkastoo ninkaasi uu ahaa nin karti iyo dadaal badan dhinaca tacabka beeraha, haddana waxa uu ahaa nin aan daryeeli jirin beertii uu tacabka galiyey, waxaana beertaas cuni jiray shimbiraha, cayayaanadaa, xamaaratada  iyo xayawaanada kale.

Xillli ka mida ah xilliyada, waxa dalaga beertii uu ku tabcay ka soo go’day midho aad u tiro yaraa oo aanay ka muuqan dadaalkii badnaa ee ay galiyeen qoyskiisu, ka dibna, waxa uu abaal marin ugaga dhigay inuu ku wareejiyo wiil uu dhalay oo uu aad u jeclaa oo ku dhashay beer-falida.

Wiilkaas waxa uu aad u jeclaa yaanbada dhulka lagu qodo, dhisitaanka kanaalada waraabka beeraha, barashada hanaanka cimilada iyo barashada cilmiga bacriminta, in ka badan intaas oo dhan waxa uu ka sii jeclaa midhaha ka soo’go beeraheena ee aynu beerano, waanu cuni jiray, waxaanu ahaa khabiir dhinaca cilmiga beeraha ah aad ugu xeel-dheeraa.

Markii uu bilaabay qorshayaal uu ku horumarin lahaa tayada iyo tirada beertaas, waxa ka hor-yimid caqabad weyn, taasoo ahayd,  in beertii uu falan lahaa oo dhameyd cabirkeedu 21-qoodi ay hoy u noqotay dhamaan waxa bahal beerka ku siqa oo dhan ee loo yaqaano xamaaratada iyo duur-jog kale, ka dib, waxa uu go’aan ku gaadhay inuu beerta dhexdeeda ka sameeyo qiyaas dhan 1-qoodi  shabagyo koob-kooban ah oo aad u qurux badnaa, waxaanu ku  ku soo ururiyey dhamaan wixii bahal ku noolaa beertaas oo uu miciyihiina uu ka guray,  halka uu 9-kii qoodi ee kale uu ka beeray midho la goosto.

Waxa kale oo uu culays ku saaray naftiisa inuu maalinkiina uu ka shaqeeyo, habeenkiina dhex-seexdo beerta, taasina waxa ay ku keentay inuu u kaco wax kasta oo dhulka ku soo dhaca, waxa uu ahaa nin naftiisu tababaran tahay oo maalintii hal-wakhti wax cuni jiray oo aanay ka muuqan daal jidheed iyo maskaxeedba.

Muddo yar ka dib, waxa ay beertiisii noqotay beerta xayawaanka ee loo soo dalxiis tago, waxaana ka soo gali jiray dakhli aad u badnaa marka loo eego wakhtigaas, isla-wakhtigaasna,  waxa inta badan soo booqan jiray beeralayda kale si ay uga bartaan farsamooyinka cusub ee galayda, hadhuudhka, khudaarta, da’deeda,  kaydinteeda, tumideeda iyo sida midhaha looga saarayo, sida ay taariikhdu sheegtay, mar ay wax ka weydiiyeen beeralaydaas, sida uu ku gaadhay inay beertiisu noqoto beer loo soo daawasho tago, waxa uu kaga jawaabay oo uu yidhi:, haddii uu calafku kugu dhaco u badalo midho macaan oo aad goosato.

Nin ay jaar ahaayeen oo tuuladaas degenaa, ayaa waxa uu ahaa nin xoog ah, jidhkiisuna uu xoog yahay, guushiisuna ay xoog tahay, hamigiisu  uu ahaa inta badan xoog, oo guusha haadana lahaa, oo tacab badan beer uu lahaa galiyey si uu uga helo  wax-soosaar iyo faa’iido badan, isla-markaana, ahmiyadiisa koowaad waxa ay ahayd, siduu wiilkaas ugula tartami lahaa gobolka ay degenaayeen, waxa kale oo uu dadaal badan galiyey sidii uu wax ugaga baran lahaa nidaamka iyo xirafaha gaarka ee uu isticmaalayo wiilkaas.

Xilli ka mid ahaa xilli- wakhtiyeedkii abuurka la bilaabi lahaa, waxa uu dadaal badan galiyey inuu dhamaan cayayaanka dhirta ee ku noolaa beeraha deegaanka uu degenaa ku soo ururiyo beertii uu falan lahaa, isla-markaana ay u noqoto beer loo soo daawasho tago, taasoo uu ugu magac daray beertii cayayaanka, sidaas baanay ku ba’day beertiisaasi oo aanu waxbaba ka dheefin.

Ninka saddexaadna waxa uu ka mid ahaa beeralaydii degenayn tuuladaas, waxaana lagu tilmaami jiray inuu ahaa nin aad dadaal badan oo tacab badan galin jiray beer uu lahaa oo uu beeran jiray, laakiise, ay beertiisaasi ay ka ba’day dhowr jeer oo uu beeray, inkastoo ay gacan qabteen beeralaydii kale ee ay isku deegaanka ahaayeen, haddana muu noqon mid wax ka bartay habka kobaca beeraha, laakiinse, mar uu isku dayey inuu wax ka badalo damaciisa, isagoo wax ka bartay wiilkii beeralayda ahaa, ayuu   go’aan ku gaadhay in uu naftiisa culays ku saaro inuu ka shaqeeyo beertiisa maalintii,  habeenkiina dhex-seexdo, taasoo ku keentay inuu u kaco wax kasta oo dhulka ku soo dhaca, waxaanu wax cuni jiray maalinkii afar-wakhti, marka intaas oo dhan laga yimaado, haddana waxa lagu tilmaami jiray in aanu ahayn nin u tababaran dhinaca shaqada iyo cilmiga beer-faloshada.

Laakiinse, waxa uu wax ka bartay maamul daadajin shaqada, isla-markaana ay keeno xanuunada raxo la’aan ee sababa daalka maskaxda iyo jidhka, si uu xanuunkaas ugaga badbaado waxa uu sameeyey shaqaale xirfad iyo aqoon u lahaa habka beerista midhaha beeraha.

Markii la gaadhay wakhtigii la shiniyeyn lahaa beertii oo aad u qurux badanayd ayey lexo jeclo qabatay, waxaanu go’aan ku gaadhay inuu kala diro shaqaalihii xirfada iyo aqoonta u lahaa habka beer-falashada, ka dibna, abuurkii ugu horeeyey shinidaas waxa uu u istcimaalay midho khaayisay oo yaalay hoygii uu ku noolaa, sidaas baanay beertiisii mar-saddexaad ku ba’day.

Qoraa/ Maxamed Faarax Qoti

Indhihii Hibashada iyo Xusuusta La Ilmeeyey.

 Maanta oo Axad ah ayaanu kulanay nin Oday ah oo aanu kawada tirsan nahay bahda shaqaalaha caafimaadka oo sita warqad cad oo ay kuwada sawiran yihiin isaga iyo Madax-weynaha Jamhuuriyadda Somaliland, Mudane,  Axmed Maxamed Maxamuud (Siilaanyo).

Anagoo wadasheekaysanayna ayuu igu yidhi: - Nelson Mandela intii aanu madax-weynaha ka noqon dalka koonfur Afrika ee uu xabsiga ku jiray, waxa la xidhnaa wiil dhalin yaro ah oo u adeegi jiray, waxaanu ku odhan jiray  wiilkaasi marka uu u adeegayo adigu waxa aad tahay madax-weynahayga, ka dibna, waxa uu ka dalbaday inuu u saxeexo warqad uu ku soo dhaafo qasriga madaxtooyada, marka uu Madax-weynaha ka noqdo Nelson Mandela Dalka Koonfur Afrika.

Waxaanu Odaygaasi ka mid ahaa ragii ka soo qayb qaatay hal-gankii dheeraa ee Jab-hadii Dhaq-dhaqaaqii Waddaniga Soomaaliyeed ee “SNM”  kula soo noqotay Madax-bannaanida Jamhuuriyadda Somaliland.

Muddo dheer ka dib, Markii Nelson Mandela madax-weyne ka noqday Dalka Koonfur Afrika, ayuu wiilkii yaraa oo noqday isaguna nin weyn uu warqadii ugu dhiibay mid ka mid ahaa shaqaalaha madaxtooyada Madax-weynaha.

Isla-markii warqadaasi ay gaadhay ee uu akhriyey Nelson Mandela, aad buu u ilmeeyey, waxaanu yidhi:- Waa Saaxiibkaygii Jeelka.

Waxa aan ka dareemay inuu wax hibanaayo, waxaan uga sheekeeyey laba arrimood oo mid ay ahayd, mar uu ka hadlaayey “Alle ha u naxariistee ”Madax-weynihii hore Jamhuuriyadda Somaliland ” Marxuun Maxamed Xaaji Ibraahim Cigaal, in aanay jiri karin maanta wax la barbar dhigi karo, Axmed Maxamed Maxamuud (Siilaanyo) oo hadda ah Madax-weynaha Jamhuuriyadda Somaliland, isla-markaana  isagoo ka hadlaaya qiimaha iyo milgaha uu leeyahay, waxa uu yidhi:  qoodh maaha nimaan SNM ahayni, cid garab istaagi kartaana ma jirto, maantana hadduu I barbar fadhiyo, isagaa iga mudan, isagaa dalkan u soo dhintay.

Ta Labaadna waxa ay ahayd hadal uu ku yidhi mar ay wadasheekaysteen “Alle ha u naxariistee” Marxuun,  Maxamed Xaaji Ibraahim Cigaal iyo Madax-weynaha hadda talada haya Mudane, Axmed Maxamed Maxamuud (Siilaanyo), waxaanu yidhi:-  Mar aanu wadasheekaysanay waxa uu igu yidhi:- Igama maqna suuradii ragii aan jihaadka u diray ee aan ka soo noqonin, wallee meel ay ku aasan yihiin aanan ogayn,  intooda badan, wajigoodii qalbigayguu ku jiraa, (Ku sawiran yahay) oo habeenkii baan ku riyoodaa raga aan diray kala maqanahan.

Isla-markiiba waxa aan arkay Odaygii aan u sheekeynaayey oo indhihiisii ilmo ka tibiqlaynayso, waxaanu igu yidhi,:-  Walaahi waa runtii.

Aniguna waxaan aad uga jidhiidhicooday indhihii hibashada iyo xusuusta la ilmeeyey.

Qoraa. Maxamed Faarax Qoti