SOMALILAND: OO LAGA WAAYEY CUDURKA “DYSTOPIA” EE KU DHACA FARXADA IYO KAALINTA AY KAGA JIRTAY FARXADA ADUUNKA 2015-ka

Xogahan cusub ee ku saab-sanaa  qiimeeynta  xadka  farxada dunida  ee Sannadka  2015-ka,  waxay ahayd xog laga soo ururiyey 158-dal oo ka mid aduunka,  taasoo ay soo saartay Jaamac ku taala dalka Ingrisiika. dibna lagu baahiyey mareegaha wararka ee aduunka 23/4/2015.

 Cilmibaadhistan  oo falanqeyn  iyo  isbabar-dhiga lagu sameeyey,  qiimaha noloshada, fayo qabka dadka iyo  heerka farxada  dadka da’doodu u dhaxeyso 4-sanno illaa iyo 84-sano jir,  waxa iyana sidoo kale loogu  kuur-galayey waxa afka-qalaad lagu yidhaa  “Dystopia”,  oo macno ahaan noqonaysa  “cabirka qiimeynta dalalka ama wadamada dhinac kastaba aan lagu farxi Karin ama xun, kali-talisnimo, iyo in deegaan ahaanba ay ka jirto xurmo-la’aan”

Farxada macnaheedu maaha  in loola jeedo nooca ay dadku ugu yeedheen,  Farxada raadinta dhaqaalaha, balse waxa lagu tilmaamo raadinta farxadu inay  tahay,  himilada aadamaha  asaasiga u ah, iyo in loo aqoonsado in xalku uu yahay, inay jirto baahi loo qabo helitaanka hab loo wada dhan yahay, oo ku dhisan,  sinnaan iyo isku dheeli-tirnaan, si loo gaadho horumar wadareed oo waara ,  loona  cidhibtiro  faqriga, waa in la der-der galiyaa farxada iyo fayo-qabka.

Sida la isku wada raacsan yahay  Erayga macnaha Farxada, waxa lagu sifeeyaa, “ Soo af-jarida colaaddaha, saboolnimada iyo xaaladaha kale ee nasiib-darrada u  ah  aadamaha intooda  badan  in laga  wada- shaqeeyo, laguna wada noolaado sida bani'aadamku u nool yahay. "

Hogaamiyaha talada Dalka haya  ee Mudane Axmed Maxamed Maxamud (Siilaanyo) ayaa ku dhawaaqay ka hor intii  aanu ku guulaysanin mansabka madax-weyne-nimo in aanu doonayn ama aanu ahayn  mid raadinaya dhaqaale uu ka urursado dalka balse uu doonayo inuu dadkiisa iyo dalkiisaba uu gaadhsiiyo horumar, taasina  waxay ka mid ahayd qiimeyntii xog-ururineed ee lagu cabiraayey fikira aragtida dhabta ah ee ay ka dareensan yihiin  dhamaan bulshada reer Somaliland.

Waxa sidoo  kale aan kaba maqnayn qiimeyntaasi, dhinaca,  horumarka kaabayaasha adeegyada bulshada ee xukumada  Somaliland ku talaabsatay,  taasoo tibaaxday  in dhismayaal cusub laga bineeyey  20-wasaaradood lana  dhameys-tiray,  Gegooyinka diyaaraduhu ka haadaan, wadooyin isku xidha gobolada  iyo in ka badan 50-meeyo ka mid ah xafiisyada dowlada,  balse muu ahayn dhaqaalahaasi  mid caawimo ah oo ay ka heleen wadamada shisheeyaha  ama haydaha deeq -bixiyayaasha, laakiinse ay ahayd mid  qaadhaan ay iskaga ururiyeen muwaadiniinta reer Somaliland, in kastoo xukuumadoodu  aanay haysan dhaqaale ku filan haddana  waxay u  maamushay habkii iyo nidaamkii ugu haboonaa  ee loogu tallo-galay qaadhaankaasi.

Marka aynu eegno hagaha xog-ururineed ee la sameeyey ayaa ahaa mid lagu qiimeynaayey dhinaca arrimaha bulshada, sida,  xanaanayta caruurta  agoomaha iyo  caruurta naafada ahiba inay helaan kaalmo dheeli-tiran iyo inay tayada mustaqbal ee noloshoodu fiican tahay, kor-uqaadista adeegyada wax-barashada,  dhiiri-galinta wax-soo saarka dalaga beeraha, dhiiri-galinta hibooyinka dabiiciga ah iyo madadaalada fanka iyo suugaanta,  dhiiri-galinta maal-gashiga shirkadaha ajanabiga ah,   dhowrida xoriyatul qawlka, xalinta khilaafaadka, illaalinta khayraadka dabiiciga ah, nabad-galyada iyo difaaca  dalka,  inkastoo aad arkayso hogaamiyahooda oo kala qayb-qaadanaya maalmaha ollolaha nadaafada qaranka ee lagaga  ururinaayo qashinka  magaalooyinka gobolada dalka,  taasoo  ku tusinaysa, sida uu ugu heelan yahay madaxweynahoodu inuu markasta arko bulshadiisa oo ka fayo-qabta  cudurada ka dhasha nadaafadarada kuna noolaadaan caafimaad qab iyo deegaan nadiif ah, in kastoo ay jiraan laba arrimood oo khatra-weyn ku ah bulshada reer Somaliland.

1.  Marka aad eegto goobta qashin qubka dareeraha ah ee lagu daadiyo saxarada gaar ahaan caasimada Hargeisa ayaa ah doox biyo mareen ah, kaasoo ceelasha dooxaasina biyiihiisa  ay dadku u iticmaalaan cabitaan,  kana soo dhaamiyaan booyadaha biyaha keena caasimada Hargeisa.

·         xalkeedu wuxuu noqonkaraa in wasiirka arrimaha guduhu  ka mabnuuco goobtaas in lagu  qubo saxarada, isla markaana u asteeyo goob ku haboon oo lagu qubo qashinkaa dareera ah.

2.  Mushkilada labaad ee illaa hada taagan oo ah,  suntii ayaxa oo raadkeedii lagu arkay dooxa Hargeisa , taasoo khatar ku ah noolaha iyo deegaankaba.

·         arrintan xalkeeda waxaan u arkaa in loo saaro gudi wasiiro ah, sida, Deegaanka, xoolaha,beeraha, arimaha gudaha, caafimaadka, biyaha, arrimaha bulshada.

aan u soo dego war-bixinteenii taasoo aynu ku eegi doono dhanka siyaasada ayaan lahayn wax-turxaan ah , wallow mararka qaarkood ay dhacdo in la isku yara diidi dhinaca fikradaha taasoo marka danbe ku dhamaata guul iyo is afgarasho.

Somaliland  waxay heshay dhibcaha ah 5,057, waxaanay ku guulaysatay  kaalinta 91-aad  faraxada aduunka, gaar-ahaana marka la qiimeeyo kaalinta ay kaga jirto qaarada Africa waxay ku soo baxday 10-ka ugu horeeya ee wadamada qaarada Africa, wadamada ka dhibco horeeyey waxa ka mid ahaa, sida :- 

·         Libya

·         Algeria

·         Mauritania

·         Nigeria

·         Zambia

heerka darajada qiimeyntan xog-ururineed  oo  loo adeegsaday doorsoomayaasha kuwaas oo saameyn ku yeeshaa dhinaca nolosha iyo arrimaha bulshada waana sidan hoos ku xusan.

• Dhaqaalaha

•  Rajada ku noolaanshaha caafimaad qab iyo cimri dhererka .

• Helitaanka taageerada bulshada.

• Deeqsinimada  (tusaale ahaan,  haddii ay jirto bishii la soo dhaafay,  qof ku deeqay samo fal ).

• Fahamka musuqmaasuqa dowlada iyo ganacsiga..

• fikradaha iyo xorriyadda shakhsiga.

·         Dimuquraadiyada iyo doorashooyinka

·         musuqmaasuqa dowlada

Waxaynu  illaa hadda  rajeynaynaa, sidii aynu u heli lahayn hayadda tiro-koobka gudaha dadka iyo sida loo ururiyo noocyada xogta ama  habka loo soo bandhigo war-bixinta shaqsi ahaaneed, si loo aqoonsado iyo in la sameeyo qorshe lagu hago nolosha dadweynaha si loo gaadho geedi socodka siyaadeed iyo himilada la hiigsanayo.

Maxamed Faarax Qoti