Dr. Philosopher, Author Mohamed Farah Qoti

Friday, March 14, 2025

Caqli yare caaqilka Cali Aw-muuse


 Caaqilladii hore waxay ahaan jireen kuwo yaqaanay garta ay ka garnaqayaan nooca ay tahay iyo waxa ay ku dhamaanayso, haddii ay muslax tahay iyo haddii gar-cadaawe tahayba, waxaase jiray oo la odhan jiray Samatalis (Nin daacad ah) iyo Hadimo-talis (Nin aan daacad ahayn), taasoo ahayd laba calaamadood ee lagu kala sooci jiray ragga had iyo goor garaha galli jiray.

Qofkuna waxa uu yaqaanay sida uu ku gar helayo iyo inay gari meesha ugu jirto iyo inkale, waxa dhici jirtay in la kala gar-helo, iyadoo ay gartu noqon jirtay gar-caddaaladeed iyo gar-eexo, haddii qofka uu gardiid noqdo'na dhaqanka iyo xeerka ceebbay ku ahaan jirtay, haddii laga gar helo'na garawshiinyo ayuu ka bixin jiray, haddii kalese waxa ay ku noqon jirtay inuu qaato gun-nimo, laakiin ninku wuu gar-qaadan jiray, taasina waxay qeyb ka ahayd hiddosamida dhaqanka iyo gobanimada dadka reer Somaliland uu lahaan jiray.

Caqli yare, garaad laawe Caaqil Cali Aw-muuse oo dhawaan isku caleemo saaray in uu yahay Caaqilka jufo ka mid ah Beesha Adaraxmaan Sacad, dhaqan xumada uu ku soo kordhiyey caaqilnimadii waxa ka mid ah, marka labad reer ama laba qof oo arrini dhexmarto halkii si wanaagsan gartooda uu ugu gar-qaadi lahaa in gartoodii la mashruuceeyo oo ay waqti dheer qaadato ama cidiba kala saari waydo oo ay isku sii murgaan oo timaha la isugu sooho ama marka ay arkaan in la isku dilayo ay iyagu iskood isaga kala dareeraan.

Waxa dhacday inay laba nin dagaalameen, ka dibna waxay goor barqo ah ay iskula tageen caaqil Cali Aw-muuse, dabadeedna, muducigii baa yidhi, ninkan wuu i aflagaadeeyey, nabarkaasna wuu igu dhuftay, muddaacigiina, waxa uu yidhi, ninkan waanu dagaalanay laakiinse, nabarkaa kumaan dhufan.

Ninkii Caaqilka sheeganayey ee garta qaadayey ayaa yidhi, maan fahmin ee hadda soo billaaba aan arkee siday wax u dhaceene.... La soco......

Mxamed Faarax Qoti

Wednesday, March 12, 2025

Gorgorka


Gorgorku markuu gaboobo waxa uu noqdaa mid awoodiisa duulimaad ay aad u hooseyso, sidaa darteed wuxuu dul fadhiistaa buuraha aadka u dhaadheer, Inta uu halkaas ku sugan yahay, wuxuu rifaa oo iska hoodhiyaa baalashiisa ku yaala jidhkiisa, waxaannu afkiisa iyo cidiyihiisa ku jejebiyaa dhagaxyada waaweyn ee dul saaran buuraha dhaadheer, waa hab naf hurid ah oo dhiig bax ah oo xanuun badan leh, meeshan uu ku dhuumanayo ayuu iska joogaa muddo dheer inta ay u soo baxayaan baalal cusub, af-cusub iyo ciddiyo cusub, ka dibna, waxa uu ka soo baxaa isagoo dhogor dhacsaday oo si qumaatiya u duuli karaya, taas macnaheedu waxa weeyaan in aynu iska dhaafno dhaqannadii hore si kasta oo ay u adag tahay, waa in la iska daayo waxyaabaha culayska inagu haya ama aan wax qiimo ah ku soo kordhinayn nolosheena.

Gorgorku ma'cunno bakhtiga ee waxa uu cunnaa shaygu inta uu noolyahay, taas macnaheedu waxa weeyaan, ha isku halaynin guushii shalay aad gaadhay, laakiinse, isha ku hay waxa cusub ee ku horyaala.


Gorgorku wuxuu ku haadaa jooga aad u sareeye ee dhundhunka hawada sare, keligii baanu haadaa ee lamana duulo tukaha ama shimbiraha kale, taas macnaheedu waxa weeyaan in aynu ka fogaanno dadka garaadkoodu hooseeyo ee ina dejinayaa.

Gorgorku wuxuu leeyahay aragti fog, waxaannu wood u leeyahay in uu wax ka arki karo masaafad aad u durugsan, markuu la helo ee uu diirada saarana wax kasta oo caqabad ku ah oo ka horyimaada ma'leexiyaan hadafkiisaas illaa uu ka sal-gaadhayo, waa marka uu u ugaadhsanayee, taas macnaheedu waxa weeyaan in aynu lahaano aragti aad u durugsan oo wax kasta oo caqabad ku ah jabin karta oo ka guuleysan karaysa.

Gorgorku wuxuu aad u jecel yahay dabeylaha wata duufaannada, marka ay isku yimaadaan daruuruhu wuxuu dareemaa reynreyn iyo raaxo badan, waxaannu adeegsadaa dabaylaha wata duufaanada kuwaasoo kor u qaada oo gaadhsiiya daruuraha dushooda, isagoo baalashiisuna ay u nasanayaan, halka, dhammaan shimbiraha kalena ay ku dhuumanayaan laamaha iyo caleemaha geedaha, taas macnaheedu waxa weeyaan guuleystayaashu kama baqaan caqabadaha ee way ku raaxaystaan, waxaannay ku gaadhaan meel aad u durugsan.


Qoraa MFQoti